رئیس جدید سازمان غذا و دارو؛ پل اتحاد یا دیوار تضاد منافع؟

همشهری آنلاین – مریم سرخوش: سکاندار سازمان غذا و دارو بالاخره اوایل هفته جاری از سوی وزیر بهداشت معرفی شد. دکتر مهدی پیرصالحی که پیش از شیوع پاندمی کرونا هم حدود یکسال و نیم ریاست این سازمان را برعهده داشته است.

انتخاب پیرصالحی از میان ۱۰ گزینه و در نهایت عبور از فیلتر مراجع چندگانه صورت گرفته اما طی چند روز اخیر موافقان و مخالفان این انتخاب را مقابل یکدیگر قرار داده است.

از جمله سوابق پیرصالحی،‌ عضویت در شورای سیاستگذاری دارویی کشور، عضویت در شورای فن آوری سلامت، قائم مقام مدیرعامل شرکت البرز دارو، رییس هیات مدیره شرکت داروسازی ثامن، عضو هیات مدیره انجمن داروسازان تهران، عضو هیات مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهایی انسانی و همچنین تولید کنندگان مکمل‌های رژیمی غذایی ایران، مدیرعامل و عضو هیات مدیره شرکت کارخانجات داروپخش است.

موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟

به تاکید موافقان این سوابق، پیرصالحی را به گزینه‌ای مناسب بر مسند سازمان غذا و دارو بدل کرده، چون طی سال‌های اخیر صنعت دارو با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم کرده و در نبود حمایت‌های لازم با مشکلات متعددی را پشت سر گذاشته است. حالا متولی جدید این نهاد می‌تواند به نوعی ناجی وفاق میان حاکمیت و صنعت دارو با هدف رفع چالش‌های صنعت و بازار دارویی کشور و افزایش دسترسی مردم به فرآورده‌های سلامت‌محور باشد.

اما سوی دیگر ماجرا، بخشی از این سوابق است که منتقدان به آن استناد و پیرصالحی را به تعارض منافع به دلیل حضور در هیات‌مدیره‌های شرکت‌ها و سندیکای دارویی کشور متهم می‌کنند.

این در حالی است که به تاکید هادی احمدی، سخنگو و عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان ایران عضویت در هیات مدیره یک شرکت دارویی لزوما به معنای سهامداری فرد در آن شرکت باشد و انتخاب افراد با تجربه و مهارت در تدوین سیاست‌های علمی، مدیریتی، اجرایی، مالی و… به عنوان اعضای هیات‌مدیره عمدتا روشی مرسوم در بسیاری از شرکت‌های بزرگ است.

منتقدان همچنین رئیس جدید سازمان غذا و دارو را به دلیل عضویت در شرکت داروسازی ثامن که چندی پیش خبر آلوده بودن تعدادی از محلول‌های این شرکت و مرگ بیماران منجر به تشکیل پرونده‌ای برای این شرکت داروسازی شد، متهم می‌کنند که باید در قبال مرگ این بیماران و داروهای آلوده پاسخگو باشند.

البته بر اساس اعلام روابط‌عمومی شرکت داروسازی ثامن تاکنون هنوز هیچ اظهارنظر قضائی در خصوص انتساب فوت برخی از بیماران دیالیزی عزیز به محلول‌های با سطح بالای آلومینیوم تولیدی، صادر نشده است.

پاسخ به دو سوال

درباره اظهارات مطرح شده از سوی موافقان و منتقدان انتصاب پیرصالحی، دکتر مجتبی بوربور، نایب رئیس انجمن وارد کنندگان دارو نکات جالبی را می‌کند.

بوربور به گفته خودش پیرصالحی را از زمانی می‌شناسد که دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه بوده و در توضیح بیشتر می‌گوید: هیچ سوءسابقه‌ای در پرونده سوابق او چه در ستاد اجرایی فرمان امام، گروه تیپیکو، وزارت بهداشت و… وجود ندارد. پیرصالحی فردی بسیار جامع در این حوزه است و صنعت دارو، سیاستگذاری دارو، زنجیره دارو، تامین مواد و… را کاملا تجربه کرده است.

او درباره مسائل مطرح شده از تعارض منافع با توجه به عضویت پیرصالحی در هیات مدیره شرکت‌های دارویی بیان می‌کند: افراد که نمی‌توانند بیکار باشند و به هر صورت نیاز به شغل دارند. او هم در این مدت فعالیت بسیار زیادی در کار صنفی و سندیکا داشت که منجر به هم‌افزایی بین اصناف مختلف شده است. عضویتش در هیات‌مدیره هم به این دلیل بوده که تجارب خود را منتقل کند.

نایب رئیس انجمن واردکنندگان دارو درباره موضوع شرکت داروسازی ثامن هم توضیح می‌دهد: این شرکت وابسته به آستان قدس رضوی و یک مجموعه با ساختار نیمه‌دولتی است. این شرکت حتی خصوصی نیست که پیرصالحی در ساختار خصوصی ورود کرده باشد. در سازمان‌های به این شکل، هیات مدیره موظف به راهبری و اطلاعاتی است که مدیرعامل و مجموعه در اختیار او قرار می‌دهد. او هم در این نهاد، تجاربی که داشته را منتقل کرده است. نکته مهم اینجاست که درباره مسائل کیفی رخ داده ثامن، این سوال مطرح می‌شود که آیا در شرکت‌های دیگر هم چنین چیزی وجود ندارد؟ قطعا پاسخ بله است.

بوربور با تاکید بر این که کیفیت امری مستمر مثل کمیت است، بیان می‌کند: ممکن است در مرحله تولید اختلال کیفی رخ دهد و هیات مدیره هم حتما تصمیمات اصلاحی را در این باره گرفته است. اینطور نیست که شخص در آنجا بداند و قصور را راهبری نکند. این در حالی است که در شرکت ثامن به عنوان یک مجموعه نیمه‌دولتی امکان پنهان‌کاری دور از ذهن است. به طور کلی هم فرآورده‌های تزریقی به ویژه در گروه دیالیز حساسیت بالایی دارد. مشکل اینجاست، زمانی که سرمایه‌گذاری کافی نمی‌شود، مکان قیمت‌گذاری مناسب به مجموعه‌ها نمی‌دهد، شرکت‌ها نمی‌توانند به درستی نوسازی و بهسازی را انجام دهند، ممکن است خطای کیفی بیشتر رخ می‌دهد و ضریب خطا افزایش پیدا می‌کند. سیاست کلی در سال‌های گذشته صنعت دارو را مستهلک کرده است.

این فعال حوزه دارو تاکید می‌کند: اگر قرار است شخصیت مدیریتی پیرصالحی بر مسند مدیریت ارزیابی کنیم، بهترین اقدامات او در شرکت داروپخش را می‌توان دید که سرمایه‌گذاری عظیمی برای بهبود کیفیت خطوط سرم، آمپول‌های تزریقی و کارپول‌های دندانپزشکی انجام داد. بهترین و باکیفیت‌ترین خط تولیدی ایران در فرآورده‌های تزریقی هم در زمان مدیریت پیرصالحی در دو مجموعه دارویی کشور رخ داد و نمی‌توان این سوابق را نادیده گرفت.

***

در مجموع باید گفت که صنعت داروسازی ایران با وجود تامین 96 درصدی نیازهای حوزه سلامت در داخل کشور و دستیابی به پیشرفت‌های چشمگیر بیودارویی، اما به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و نبود حمایت‌های کافی از این صنعت سال‌هاست که چالش‌های متعددی مواجه است. به همین دلیل پیرصالحی در بازگشت دوباره به سازمان غذا و دارو کار سختی در پیش دارد. او باید چالش‌های دوگانه تحریم‌ها و اصلاحات داخلی صنعت دارو تعدیل کند و ایجاد تعادل بین منافع عمومی و رشد صنعت دارو هم آزمون مهمی برای دوران تصدی‌اش خواهد بود.

باید منتظر ماند و دید که آیا انتصاب جدید وزیر بهداشت، با توجه به کارنامه و تجاربی که پیرصالحی طی سال‌ها فعالیت در این حوزه داشته، می‌تواند منجر به وفاق بین صنعت دارو و حاکمیت و در نهایت برقراری آرامش در بازار دارویی کشور و کاهش رنج بیماران به دلیل کمبودهای مقطعی شود؟