احیای واقعی بافت تاریخی اصفهان، نیازمند تغییر رویکرد اساسی است

به گزارش خبرنگار مهر، مصطفی بهزادفر، استاد تمام طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت ایران، در هفتاد و هشتمین نشست تخصصی بازآفرینی شهری با موضوع «چارچوب طراحی شهری در بافت ارزشمند تاریخی شهر اصفهان» که امروز پنجشنبه برگزار شد، اظهار کرد: اصفهان با بیش از ۲ هزار هکتار بافت تاریخی، به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخی ایران، نیازمند یک الگوی مشخص برای طراحی شهری است، اما تاکنون اقدام عملی و تأثیرگذاری در این زمینه انجام نشده است.

باور غلط به اجرای پروژه‌های متعدد؛ اما بدون تجربه عملی موفق

وی با اشاره به اینکه در ایران بیش از ۱,۰۰۰ پروژه در حوزه بازآفرینی شهری انجام شده است، تصریح کرد: اگرچه پروژه‌های بسیاری در کشور تعریف شده، اما در عمل هیچ تجربه موفقی در زمینه احیای بافت‌های تاریخی نداریم. بسیاری از این پروژه‌ها صرفاً در سطح مطالعات باقی مانده‌اند و در اجرا، هماهنگی میان‌بخشی و جزئیات فنی نادیده گرفته شده است.

استاد تمام طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت ایران افزود: در اصفهان نیز تا امروز اقدامات متعددی صورت گرفته، اما هیچیک از آنها منجر به تغییر واقعی در بازآفرینی بافت تاریخی نشده است. کاری که ما قصد انجام آن را داریم، نخستین تجربه واقعی در این حوزه خواهد بود و می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر شهرهای ایران مطرح شود.

لزوم درک صحیح از مفهوم «بافت تاریخی»

وی با بیان اینکه در ایران هنوز تعریف دقیقی از «بافت تاریخی» ارائه نشده است، گفت: بافت تاریخی صرفاً به مجموعه‌ای از ساختمان‌های قدیمی محدود نمی‌شود، بلکه شامل ترکیبی از تک‌بناها، بلوک‌ها، خطوط افقی و عمودی، رنگ، مصالح، معابر و سایر اجزا است که در کنار هم یک کل منسجم را تشکیل می‌دهند. درک نادرست از مفهوم بافت تاریخی، یکی از موانع اصلی در بازآفرینی این فضاها بوده است.

ضرورت سنجش وضعیت و داده‌پردازی دقیق در بازآفرینی شهری

بهزادفر با تأکید بر اینکه یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور در زمینه طراحی شهری، فقدان داده‌های صحیح و سنجش وضعیت دقیق است، گفت: ۹۰ درصد مطالعات سنجش وضعیت در کشور دارای خطا هستند، زیرا بر داده‌های غلط و ناقص استوارند. این مشکل، نه‌تنها در طرح‌های جامع و تفصیلی، بلکه در تمامی طرح‌های اجرایی کشور مشاهده می‌شود. بدون داده‌های صحیح، هر اقدامی در حوزه بازآفرینی شهری، به شکست منجر خواهد شد.

وی با اشاره به ضرورت مطالعات زمین‌شناسی و آبرسانی در اصفهان افزود: زمین‌شناسی و وضعیت آب‌های زیرزمینی، تأثیر مستقیمی بر پایداری بافت تاریخی دارند. در شهری مانند اصفهان که بر بستری از دریاچه‌های باستانی و زاینده‌رود شکل گرفته است، نشست زمین یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب آثار تاریخی است. بنابراین، اگر بدون در نظر گرفتن این عوامل صرفاً بر نمای ظاهری ساختمان‌ها تمرکز کنیم، نتیجه‌ای جز تخریب تدریجی بافت نخواهیم داشت.

عدم بهره‌گیری از سرمایه‌های متنوع در بازآفرینی بافت تاریخی

این استاد طراحی شهری، با انتقاد از تمرکز صرف بر سرمایه فضایی در پروژه‌های بازآفرینی شهری، اظهار کرد: بازآفرینی موفق، نیازمند سرمایه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اکولوژیک و نمادین است. اما در ایران، تنها به سرمایه فضایی توجه می‌شود، در حالی که بدون در نظر گرفتن سایر سرمایه‌ها، هیچ پروژه‌ای به نتیجه نخواهد رسید.

وی تأکید کرد: ابزارهای طراحی شهری نظیر تحلیل، اطلاع‌رسانی، ترغیب، هدایت، کنترل و پشتیبانی در ایران یا وجود ندارند و یا به‌صورت ناقص مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نواقص، اجرای صحیح پروژه‌های بازآفرینی را غیرممکن کرده است.

لزوم تدوین چارچوب جدید برای طراحی شهری در بافت تاریخی

بهزادفر با اشاره به تغییرات جهانی در رویکردهای طراحی شهری تصریح کرد: در بسیاری از کشورهای پیشرو، چارچوب‌های طراحی شهری بر اساس سنجش وضعیت و حضور مؤثر مردم تدوین می‌شود، اما در ایران هنوز به الگوهای قدیمی و ناکارآمد تکیه داریم. ما باید رویکرد خود را تغییر داده و چارچوبی مبتنی بر واقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی هر منطقه تدوین کنیم.

وی با ارائه نمونه‌هایی از مطالعات انجام‌شده در انگلستان، خاطرنشان کرد: در طراحی شهری، نما و منظر باید در ارتباط با فضای شهری، حرکت، جریان اجتماعی و سایر عناصر کالبدی بررسی شود. اما در ایران، نگاه ما به نما همچنان یک‌بعدی و جدا از ساختار کلی شهر است.

احیای واقعی بافت تاریخی اصفهان، نیازمند تغییر رویکرد اساسی است

استاد تمام طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت ایران تاکید کرد: اصفهان همیشه یک الگو بوده است و باید همچنان الگو بماند. اما این مهم، تنها در صورتی محقق می‌شود که تغییرات اساسی در شیوه طراحی و اجرا صورت گیرد.