خزر ، آرام آرام می‌میرد
همشهری آنلاین _ الهام مصدقی راد : تراز آب دریاچه خزر طی دو دهه گذشته 2 متر و تنها طی سه سال اخیر 70 سانتی متر کاهش داشته است ، اتفاقی که آن را بحران خزر می‌نامند .اما برخی پژوهشگران معتقدند بالا و پایین شدن تراز خزر همیشه وجود داشته و متاثر از تغییراقلیم است ؛ آنچه هم اکنون بسیار نگران کننده تر است ، آلودگی های این دریای محصور است که اگر با همین روند پیش رود ، اکو سیستم این دریاچه را با تهدید جدی مواجه می‌کند. اما برخی دیگر از متخصصان عقیده دارند مساله کاهش تراز را نمی توان از آلودگی ها جدا کرد چرا که با کاهش تراز ، غلظت آلودگی ها افزایش پیدا می‌کند که نتیجه آن تهدید اکوسیستم خزر است.
خزر از چند جهت دچار آلودگی است .آلودگی های نفتی ناشی از فعالیتهای کشور آذربایجان ، آلودگی ناشی از دفع سموم و آفت های کشاورزی ، ورود فاضلاب شهری و روستایی از سمت سواحل ایران و همچنین ریزگردهایی که از سمت سواحل بیابانی واقع در ترکمنستان به جنوب دریا و سواحل ایران می‌رسد . متخصصان معتقدند در میان این آلودگی ها ، موضوع فاضلاب و سموم کشاورزی جدی تر است . در بررسی وضعیت دریاچه خزر ، شاید نتوان مساله کاهش تراز و ورود آلودگی ها را از یکدیگر تفکیک کرد .
دکتر اصغر عبدلی ، متخصص اکولوژی آبزیان و استاد پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی : خزر ، مجموعه ای از مشکلات است
خزر دارای مجموعه ای از مشکلات است . آلودگی ها با منشا مختلف از طریق رودخانه ها وارد خزر می‌شوند ؛ آلودگی هایی چون سموم کشاورزی و کودها و فاضلاب ها . در شمال ایران به دلیل برنج کاری های گسترده ، مصرف کود و سم بسیار بالاست که همه آنها یا به آب های زیرزمینی راه پیدا می‌کند یا از طریق رودها به خزر مِی‌ریزد. متاسفانه در سالهای اخیر ، کشت دوم برنج هم افزوده شده و برنج کاران با دوبار کشت، آلودگی های بیشتری به خزر وارد می‌کنند .به جز این با مساله تغییر اقلیم هم مواجه هستیم که کاهش بارندگی و افزایش دما و تبخیر آب را به دنبال دارد که در نتیجه آن رودها خشک شده و امکان خود پالایی شان را از دست می دهند و به دنبال آن آلودگی های وارد شده به رودها با غلظت بیشتری به دریا میریزد. تغییر اقلیمی که موجب آب شدن یخ های قطب و بالا آمدن سطح دریاهای آزاد شده است ، خزر محصور و بسته را با کاهش تراز مواجه کرده است که طبق اعلام موسسه تحقیقات آب، کاهش 25 سانتی متری آب خزر نیز در سال های اخیر رخ داده است. پرورش ماهی بدون مطالعه و ظرفیت سنجی نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که در دریاچه خزر با آن مواجه هستیم. شیلات اعلام کرده قصد دارد 200 هزارتن پرورش ماهی در قفس در آبهای خزر اجرا کند. طبق محاسبات انجام شده برای این میزان باید حدود 250 میلیون بچه قزل آلا پرورش داد ، این تعداد دارای فضولات بسیاری است که وارد دریا می‌شود. از طرفی با ورود برخی گونه های پرورشی به آب دریا ، مانند گونه غیر بومی قزل آلای رنگین کمان ، تعادل جمعیتی ماهی ها نیز به خطر افتاده است. تمامی این اتفاقات ، قدرت خود پالایی دریای خزر را هم کاهش می‌دهد . سال 2003 لکه ای جلبکی به بزرگی چند هزار کیلومتر مربع ، به علت وجود فاضلاب و مواد مغذی و نیتروژن ایجاد شد. ما مقصر تغییر اقلیم نیستیم ، مساله ایست که کشورهای صنعتی آن را رقم زده اند . باید خودمان را با شرایط اقلیمی جدید سازگار کنیم و درعین حال شرایط خزر را به درستی مطالعه کرده و با اعداد و ارقام و اندازه گیری انواع آلودگی ها ، تا فرصت باقیست به سمت برنامه ریزی و حل مشکل برویم .اگر وضعیت دریاچه خزر به همین منوال پیش رود و سازمان های متولی با همکاری کشورهای همسایه اقدام موثری انجام ندهند ، حیات خزر با بحرانی بزرگ مواجه خواهد شد.
فشارهایی که به دریای خزر وارد می‌شود :
ورود فاضلاب
فشار صید و صیادی
ورود سموم کشاورزی
کاهش حجم آب به دلیل تغییر اقلیم
پروژه های پرورش ماهی در آب های خزر بدون مطالعات و ظرفیت سنجی
کاهش توان خود پالایی خزر و رودهای منتهی به آن به دلیل کاهش بارندگی
بیشتر بدانید :
بحران خشکی به «خزر» رسید | ۳۴ درصد مساحت خزر خشک می‌شود | فاجعه محیط‌زیستی در کمین تالاب انزلی و خلیج‌گرگان
آلوده‌ترین سواحل خزر را بشناسید | ۱۰ برابر شدن آلودگی آب خزر وقتی به غذای انسان می‌رسد | افزایش آلودگی با رکورد ۲۱ میلیون مسافر شمال
