اوضاع عفونت‌های بیمارستانی در ایران چگونه است؟ | موفقیت در ۲ گروه بیمارستانی

به گزارش همشهری آنلاین، در جدیدترین گزارش سازمان جهانی بهداشت WHO)) که در ۹ آذر ۱۴۰۳ منتشر شده، بر اهمیت سرمایه‌گذاری مستمر بر روی برنامه‌های پیشگیری و کنترل عفونت تاکید شده است. این گزارش نشان می‌دهد که با وجود گذشت نزدیک به ۵سال از شیوع کووید-۱۹، پیشرفت چندانی در رفع مشکلات اساسی برای جلوگیری از عفونت‌های بیمارستانی حاصل نشده است.

عفونت‌های بیمارستانی که در اثر عدم رعایت اصول بهداشتی و کنترل عفونت در بیمارستان‌ها ایجاد می‌شوند، نه تنها دوره بستری بیماران را طولانی‌تر کرده و منجر به عوارضی مانند سپسیس (عفونت خون) و حتی مرگ می‌شوند، بلکه هزینه‌های گزافی نیز بر سیستم‌های بهداشتی تحمیل می‌کنند.

بر اساس این گزارش، ۷۱درصد از کشورها برنامه‌ای برای پیشگیری و کنترل عفونت دارند، اما تنها ۶درصد از آن‌ها تمام استانداردهای حداقل مورد نیاز سازمان جهانی بهداشت را رعایت می‌کنند. این در حالی است که این سازمان هدفگذاری کرده تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۹۰درصد کشورها به این استانداردها برسند.

این بیماران در معرض خطر بیشتر

گزارش سازمان جهانی بهداشت همچنین نشان می‌دهد که بیماران در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، نسبت به کشورهای توسعه‌یافته، تا ۲۰ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی هستند.

دکتر تدروس آدهانوم، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، با تاکید بر اهمیت این موضوع، گفت: همه‌گیری کووید-۱۹ و شیوع بیماری‌هایی مانند ابولا، ماربورگ و آبله میمونی نشان داد که پاتوژن‌ها می‌توانند به سرعت در محیط‌های بهداشتی گسترش پیدا کنند. عفونت‌های بیمارستانی تهدیدی روزانه برای همه بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها هستند و جلوگیری از آن‌ها باید در اولویت همه کشورها قرار گیرد.

مقاومت آنتی‌بیوتیکی، تهدیدی جدی

عفونت‌های بیمارستانی نه تنها سلامت بیماران را به خطر می‌اندازند، بلکه نقش مهمی در افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی نیز دارند. بر اساس برآوردها، سالانه ۱۳۶ میلیون مورد عفونت بیمارستانی مقاوم به آنتی‌بیوتیک در جهان رخ می‌دهد.

راه‌حل چیست؟

سازمان جهانی بهداشت بر اهمیت سرمایه‌گذاری در برنامه‌های پیشگیری و کنترل عفونت تاکید می‌کند. این سازمان معتقد است که با بهبود این برنامه‌ها می‌توان از مرگ سالانه ۸۲۱ هزار نفر جلوگیری و ۱۱۲ میلیارد دلار در هزینه‌های بهداشتی صرفه‌جویی کرد.

دکتر بروس ایلوارد، دستیار مدیرکل سازمان جهانی بهداشت در این باره گفت: هدف ما این است که تا سال ۲۰۳۰، همه افرادی که به خدمات بهداشتی دسترسی دارند، از خطر عفونت‌های بیمارستانی در امان باشند. برای رسیدن به این هدف، همه کشورها باید به استانداردهای حداقل مورد نیاز سازمان جهانی بهداشت در زمینه پیشگیری و کنترل عفونت پایبند باشند.

جزئیات برنامه‌های سازمان جهانی بهداشت

یکی از مهم‌ترین محورهای برنامه‌های WHO، ترویج بهداشت دست‌هاست. شستشوی منظم دست‌ها با آب و صابون یا استفاده از محلول‌های ضدعفونی‌کننده، ساده‌ترین و موثرترین راه برای جلوگیری از انتقال عفونت‌ها محسوب می‌شود.

WHO همچنین به کنترل عفونت‌های مرتبط با تجهیزات پزشکی نیز توجه ویژه‌ای دارد. تجهیزات پزشکی مانند کاتترها و لوله‌های تنفسی می‌توانند ناقل میکروب‌ها باشند. به همین دلیل، سازمان جهانی بهداشت دستورالعمل‌هایی برای استفاده ایمن و تمیز کردن این تجهیزات ارائه کرده است.

عفونت‌های پس از عمل جراحی نیز یکی دیگر از چالش‌های مهم در حوزه بهداشت است. WHO برای کاهش خطر این نوع عفونت‌ها، توصیه‌هایی مانند استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های پیش از عمل و رعایت اصول استریلیزاسیون ابزارهای جراحی را ارائه می‌دهد.

عوامل محیطی مانند هوا، سطوح و تجهیزات نیز می‌توانند در انتقال عفونت نقش داشته باشند. WHO با ارائه دستورالعمل‌هایی برای تمیزکردن و ضدعفونی کردن محیط بیمارستان و تجهیزات پزشکی، تلاش می‌کند تا خطر آلودگی را کاهش دهد.
آموزش پرسنل بهداشتی یکی دیگر از اجزای کلیدی برنامه‌های WHO است. سازمان جهانی بهداشت با برگزاری دوره‌های آموزشی، به ارتقای دانش و مهارت پرسنل بهداشتی در زمینه پیشگیری و کنترل عفونت می‌پردازد.

اوضاع عفونت بیمارستانی در ایران چگونه است؟

بر اساس تحقیقات و گزارش‌های منتشر شده، وضعیت رعایت استانداردهای کنترل عفونت در بیمارستان‌های ایران ناهمگون بوده است. برخی از بیمارستان‌ها، به ویژه بیمارستان‌های خصوصی و دانشگاهی، تلاش‌های قابل توجهی برای اجرای این استانداردها انجام داده‌اند و به نتایج خوبی نیز دست یافته‌اند. اما در بسیاری از بیمارستان‌های دیگر، به ویژه در مناطق محروم، رعایت این استانداردها با چالش‌های جدی مواجه است.

فرسودگی تخت‌های بیمارستانی به عنوان یکی از عوامل اصلی گسترش عفونت‌های بیمارستانی شناخته می‌شود. جنس نامناسب، طراحی قدیمی و سختی تمیز کردن این تخت‌ها، آن‌ها را به پناهگاهی برای رشد باکتری‌ها تبدیل کرده است. علاوه بر این، تخت‌های فرسوده می‌توانند باعث ایجاد زخم‌های فشاری شده و خطر عفونت را به شدت افزایش دهند. به عبارت دیگر، این تخت‌ها نه تنها آسایش بیماران را کاهش می‌دهند، بلکه جان آن‌ها را نیز تهدید می‌کنند.

طبق آماری که امیر ساکی، مدیر کل منابع فیزیکی وزارت بهداشت اعلام کرده، بیش از ۷۰درصد تخت‌های بیمارستانی کشورمان فرسوده و از رده خارج شده‌اند. این یعنی بخش قابل توجهی از بیماران در تخت‌هایی بستری می‌شوند که نه تنها آسایش آن‌ها را تامین نمی‌کنند، بلکه به دلیل عدم رعایت استانداردهای بهداشتی، جان آن‌ها را نیز تهدید می‌کنند. فرسودگی این تخت‌ها، علاوه بر افزایش خطر عفونت‌های بیمارستانی، می‌تواند کاهش کیفیت درمان را در پی داشته باشد.

با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روزافزون به خدمات درمانی، تداوم این وضعیت به یک بحران جدی تبدیل شده است. فرسودگی تخت‌های بیمارستانی، زنگ خطری است که سال‌هاست به صدا درآمده اما تاکنون اقدامات جدی برای رفع آن صورت نگرفته است.

سرانه پایین تخت بیمارستانی

مینو محرز، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران چندی پیش در اظهارات تکان‌دهنده‌ای به کمبود شدید تخت بیمارستانی در کشور اشاره کرد وگفت: در صورت ادامه این روند، بیماران مجبور خواهند شد در راهروهای بیمارستان‌ها بستری شوند.

این در حالی است که اخبار فرسودگی تجهیزات پزشکی و کمبود دارو در کشور، نگرانی‌ها درباره وضعیت سلامت در ایران را دوچندان کرده است.

محرز، با اشاره به آمارهای رسمی، تاکید کرده که سرانه تخت بیمارستانی در ایران به شدت پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. کشورهای توسعه‌یافته به ازای هر هزار نفر جمعیت، ۱۲ تخت بیمارستانی دارند، این عدد در ایران به سختی به ۱.۸ می‌رسد. این یعنی هر ایرانی، شانس بسیار کمتری برای دسترسی به خدمات بیمارستانی باکیفیت دارد.

کمبود شدید تخت بیمارستانی و فرسودگی تجهیزات، ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با افزایش عفونت‌های بیمارستانی دارد. فشردگی بیماران در فضاهای محدود و استفاده از تجهیزات آلوده، زمینه را برای شیوع سریع عفونت‌ها مهیا می‌کند. کمبود تخت و فرسودگی تجهیزات، نه تنها کیفیت درمان را کاهش می‌دهد، بلکه سلامت عمومی بیماران را نیز به طور جدی تهدید می‌کند. این موضوع به ویژه در بیمارستان‌هایی که استانداردهای بهداشتی به طور کامل رعایت نمی‌شود، حائز اهمیت است. با توجه به گفته‌های مینو محرز و آمارهای ارائه شده، می‌توان نتیجه گرفت که وضعیت عفونت‌های بیمارستانی در کشور به یک بحران جدی تبدیل شده است.

زنگ خطر برای نظام سلامت ایران

با توجه به آمارهای تکان‌دهنده‌ای که ارائه شد، این پرسش جدی مطرح می‌شود که آیا نظام سلامت کشور ما آمادگی لازم برای مقابله با بحران‌های بهداشتی آتی، به ویژه پاندمی‌های احتمالی را دارد؟ کمبود شدید تخت‌های بیمارستانی، فرسودگی تجهیزات پزشکی و چالش‌های موجود در رعایت استانداردهای کنترل عفونت، زنگ خطری جدی برای سلامت جامعه محسوب می‌شود. در صورت بروز یک بحران بهداشتی گسترده، آیا زیرساخت‌های درمانی کشور قادر به پاسخگویی به نیازهای بیماران خواهند بود؟ آیا می‌توان به این اطمینان رسید که بیماران در بیمارستان‌ها به جای بهبودی، به دام عفونت‌های خطرناک نخواهند افتاد؟ این پرسش‌ها نیازمند پاسخ شفاف و اقدامات عاجل از سوی مسئولان است. دولت و مسئولان حوزه سلامت باید با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری‌های کلان، به دنبال رفع این مشکلات اساسی باشند تا بتوانند به سلامت و امنیت شهروندان تضمین دهند.

لینک خبر در سایت سازمان بهداشت جهانی
https://www.who.int/news/item/29-11-2024-new-report-highlights-need-for-sustained-investment-in-infection-prevention-and-control-programmes