چرا آمار افسردگی در زنان ایرانی بیشتر از مردها است؟

همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: افسردگی، یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی در ایران است که طبق آمارهای رسمی، حدود ۲۵ درصد مردم را درگیر خود کرده است. آمار ابتلا به این اختلال در زنان ۲ برابر مردان است و مهم‌ترین دلایل این مساله از نظر روانشناسان تغییرات هورمونی، انتظارات جامعه از زنان و شرایطی است که جامعه به زنان تحمیل می‌کند.

اما چرا با وجود بالاتر بودن آمار افسردگی در زنان، امید به زندگی در آنها بیشتر است و بیشتر از مردها عمر می‌کنند؟ و آیا شدت افسردگی هم در زنان بیشتر از مردان است؟

همشهری‌آنلاین در این رابطه گفتگویی با مطهره شریفی، روانشناس و مشاور انجام داده است.

چرا آمار افسردگی در زنان بیشتر است؟

شریفی می‌گوید: آمار افسردگی در زنان به دلایل متعددی بیشتر از مردان است که می‌توان آن‌ها را در سه دسته زیست‌شناختی، روان‌شناختی و اجتماعی بررسی کرد. دلایل زیست‌شناختی برمی‌گردد به نوسانات هورمونی و تفاوت‌های مغزی. تغییرات هورمونی ناشی از چرخه قاعدگی، بارداری، زایمان و یائسگی نقش مهمی در ایجاد یا تشدید افسردگی در زنان دارند. این تغییرات می‌توانند باعث نوسانات خلقی و کاهش سروتونین در مغز شوند که مسئول دور نگه داشتن ما از افسردگی است. درباره تفاوت‌های مغزی هم باید گفت مطالعات نشان داده‌اند که سیستم‌های مرتبط با پردازش احساسات و استرس در مغز زنان حساس‌تر از مردان است.

این روانشناس ادامه می‌دهد: دلیل دوم روان‌شناختی است. واقعیت این است که زنان تمایل بیشتری به نشخوار فکری دارند. در روانشناسی به آن می‌گویند Rumination. یعنی زنان بیشتر از مردان روی مشکلات و احساسات منفی تمرکز می‌کنند که این موضوع خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، زنان در طول زندگی بیشتر از مردها درگیر احساس گناه و سرزنش خود می‌شوند.

این روانشناس در توضیح دلایل شایع‌تر بودن افسردگی بین زنان به دلیل سوم هم اشاره می‌کند و می‌گوید: در ایران دلایل اجتماعی و فرهنگی هم در افسردگی زنان نقش بسیار مهمی دارد؛ زنان به دلیل نقش‌های چندگانه (مادر، همسر، شاغل بودن) و انتظارات اجتماعی، استرس بیشتری را تجربه می‌کنند. همچنین تجربه خشونت‌های خانگی و تبعیض‌های جنسیتی هم می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی در زنان شود. نابرابری هم یکی دیگر از دلایل اجتماعی است؛ زنان در بسیاری از جوامع دسترسی کمتری به رفاه اقتصادی و حمایت اجتماعی دارند که این امر به افزایش فشارهای روانی منجر می‌شود.

این مشاور به نکته مهم دیگری اشاره می‌کند و می‌گوید: درضمن مردها در ایران به دلایل فرهنگی و ترس از برچسب اختلال روانی، کمتر درباره افسردگی خود حرف می‌زنند، کمتر برای مشکلات روانپزشکی کمک می‌گیرند و درنتیجه کمتر برای درمان مراجعه می‌کنند. چون همیشه به آنها گفته‌اند که مرد باید قوی باشد، نباید مستاصل بشود، نباید گریه کند، مرد رئیس خانه است و نباید کم بیاورد. همین می‌تواند باعث شود که آمار واقعی افسردگی در آنها مشخص نباشد. وگرنه تعداد واقعی مردانی که دچار این اختلال هستند، اتفاقا بسیار بالا است.

بیشتر بخوانید؛

• اضطراب و افسردگی؛ شایع‌ترین اختلالات روانی در ایران

• از کجا بدانیم افسرده‌ایم یا نه؟

• مصرف زیاد شیرینی باعث افسردگی می‌شود

• ۷ ترفند طلایی برای درمان غیر داروییِ افسردگی

ارتباط افسردگی و کوتاه شدن عمر

اما با وجود بالا بودن آمار افسردگی در زنان در مقایسه با مردان، چرا امید به زندگی در زنان ایرانی بیش از مردان است و چرا زنان بیشتر عمر می‌کنند؟ شریفی توضیح می‌دهد: لزوما این دو (افسردگی و طول عمر) ارتباط مستقیمی با هم ندارند. آنچه که باعث شده امید به زندگی در زنان بیشتر باشد، یکی مزیت‌های ژنتیکی و هورمونی است؛ زن‌ها به‌ طور طبیعی مزیت‌های زیستی دارند که از آنها دربرابر برخی بیماری‌های خطرناک محافظت می‌کند. مثلا هورمون استروژن در زنان نقش محافظتی دربرابر بیماری‌های قلبی ایفا می‌کند. حداقل تا زمان یائسگی. چون بعد از یائسگی دیگر ترشح این هورمون قطع می‌شود.

این روانشناس ادامه می‌دهد: دلیل دیگر این است که زنان معمولاً سیستم ایمنی قوی‌تری نسبت به مردان دارند که به مقاومت بیشتر آنها در برابر بیماری‌های عفونی و مزمن کمک می‌کند. نکته بعدی این است که زنان عمدتا سبک زندگی سالم‌تری دارند. آنها بیشتر از مردان به سلامت خود اهمیت می‌دهند و رفتارهای پرخطر کمتری انجام می‌دهند. مثلا سیگار کشیدن، مصرف الکل و رفتارهای خشونت‌آمیز در مردان شایع‌تر است. یک دلیل مهم دیگر در طول عمر زن ها این است که زنان تمایل بیشتری به مراجعه به پزشک و پیگیری درمان دارند. در حالی که مردها معمولاً مشکلات جسمی یا روانی را نادیده می‌گیرند. شما می‌بینید خیلی از مردها چند سال یک بار هم برای انجام یک چکاپ ساده یا آزمایش خون مراجعه نمی‌کنند. اما زن ها به این موضوع پایبندترند.

شریفی می‌ گوید: نقش نان‌آور بودن مردها را هم نباید نادیده بگیریم. درست است که الان زنان پا به پای مردها کار می‌کنند، اما در نگاه جامعه همچنان مرد است که مسئولیت تامین رفاه خانواده را بر عهده دارد. بنابراین فشار اقتصادی و اجتماعی بیشتری به مردها وارد می‌شود که این می‌تواند به بیماری‌های قلبی، سکته و بروز سایر مشکلات در آنها منجر شود و منجربه مرگ زودرس آنها شود.

شدت افسردگی در مردها بیشتر است

این روانشناس در ادامه گفتگو به موضوع بسیار مهمی درباره شکل افسردگی در زنان و مردان اشاره می‌کند و می‌گوید: هرچند افسردگی در زنان شایع‌تر است، اما مردان معمولاً با شدت بیشتری اثرات و تبعات مشکلات روانی را تجربه می‌کنند. مثلا برخی مطالعات گویای آن است که نرخ خودکشی در مردان ایرانی بالاتر از زنان است. چون همان طور که گفتم، مردها کمتر از زنان برای مشکلات روانی خود کمک می‌گیرند. یا مردهای زیادی را می‌شنویم که زن و بچه‌های خود را ترک کرده و متواری شده‌اند. درواقع شدت اختلالات روانی در مردها بسیار بالا و تاب‌آوری آنها پایین است.

شریفی تاکید می‌کند: درست است که میزان افسردگی در زنان بیشتر است، اما مردان به دلایل زیستی، رفتاری و فشارهای اجتماعی، آسیب‌پذیری بیشتری در برابر بیماری‌های خطرناک و مرگ زودرس دارند. همین عوامل می‌تواند موجب ‌شود که امید به زندگی در مردها کمتر باشد.