یک نکته عجیب درباره تاثیر تحریم‌ بر روان ایرانی‌ ها

همشهری آنلاین – آرش نهاوندی:در تحقیقی که اخیرا با موضوع تاثیر تحریم‌ها بر بار و سختی بیماری‌های روانپزشکی، انجام گرفته و نتایج آن در مجله «لنست گلوبال» انتشار یافته، محققان از داده‌های سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹ در مورد اختلالات اضطرابی، اختلال کم توجهی-بیش‌فعالی، اختلالات طیف اوتیسم، اختلال دوقطبی، اختلال سلوک، اختلالات افسردگی، اختلالات خوردن، ناتوانی ذهنی رشدی ایدیوپاتیک، اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانی در ۳۱ استان ایران استفاده کرده‌ و مجموع سال‌های زندگی تعدیل‌شده با ناتوانی (DALY)، استاندارد شده با سن، و میزان شیوع را در سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۱۹، و همچنین درصد تغییر بین این دوره‌های زمانی را محاسبه کرده‌اند.

این البته به معنای وضعیت مناسب ایران در زمینه اختلالات روانی نیست و صرفا نشان از این دارد که تحریم‌ها نتوانسته تاثیر چندانی در زمینه افزایش آمار کاهش سال‌های زندگی به دلیل ناتوانی‌های ناشی از اختلالات روانی و افزایش زیاده از حد بار سختی‌های بیماری‌های روانپزشکی در ایران شود.

با این حال اختلالات روانی و رفتاری همچنان سهم بزرگی از بار بیماری‌ها را در ایران به خود اختصاص داده است. چنانچه که به گفته محمد رضا شالبافان روانپزشک، طبق آخرین آمارها در کشورمان، از هر چهار نفر، یک نفر به یکی از اختلالات روان مبتلاست. این درحالی است که به اعتقاد روانپزشکان شناسایی الگوی تغییر می‌تواند به سیاست گذاری و ارائه خدمات سلامت روان کمک کند.

آمارها چه می‌گوید؟

بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۱۹، شاهد تغییری در سهم مجموع سال‌های تعدیل شده با ناتوانی(DALY)برای اختلالات روانی مختلف بودیم. چهار منبع اصلی DALY (اختلالات افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلالات دوقطبی و اسکیزوفرنی) باعث ۷۹ درصد کاهش سال‌های زندگی اسان‌ها به دلیل ناتوانی‌ در سال ۱۹۹۰ و ۸۴ درصد در سال ۲۰۱۹، با همان ترتیب سهم مربوطه شده بودند. میزان بروز اختلالات روانی در مجموع افزایش جزئی را در طول سه دهه نشان داد.

افزایش آمار اختلال خوردن

اختلالات خوردن از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹ افزایش زیادی (۲۶ درصد) در نرخ DALY استاندارد شده بر اساس سن داشته است. این افزایش را می‌توان با توجه به افزایش انفجاری در دسترسی به اینترنت، کانال‌های ماهواره‌ای و رسان‌ های اجتماعی و اتخاذ استانداردهای جهانی زیبایی لاغری که به شدت در رسانه‌ها تبلیغ می شود درک کرد. این افزایش به ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که پزشکان و مراکز بهداشتی درمانی در ایران به طور کلی با اختلالات خوردن آشنا نیستند و بنابراین آمادگی کافی برای مقابله با آن را ندارند. همچنین افزایش شیوع، نیاز به توسعه خدمات مرتبط در سیستم ارائه مراقبت های بهداشتی و همچنین توسعه و اجرای برنامه های پیشگیرانه اولیه و ثانویه برای اختلالات خوردن را بیش از پیش ضروری می‌سازد.

چرا تحریم‌ها بر افزایش بار بیماری‌ها اثر نداشته؟

نویسندگان این تحقیق در مقاله‌ای که درباره نتیجه این مطالعه در مجله «لنست گلوبال» انتشار داده‌اند ضمن اشاره به اینکه جمعیت ایران در چند دهه گذشته تحت فشارهای اجتماعی و اقتصادی مختلفی قرار گرفته و ترکیبی از استراتژی‌های اقتصادی غیرموثر دولتی و تحریم‌های متعدد بین‌المللی بر قدرت خرید مردم تاثیر منفی گذاشته و بسیاری از افراد را در معرض فشارهای مالی بلندمدت قرار داده است، به این نکته اشاره کرده‌اند که رابطه بین اختلالات روانی و مشکلات اقتصادی خطی نیست و فهرست بلندبالایی از متغیرها در سطح فردی یا جامعه وجود دارد که ممکن است این ارتباط را تحت تأثیر قرار دهد.

علیرغم برخی شواهد مبنی بر وخامت وضعیت سلامت روان در دوران تحریم در ایران و تاثیر منفی تحریم‌ها در زمینه دسترسی به خدمات پزشکی و داروها، ما افزایش قابل توجهی در بار استاندارد شده سنی اختلالات روانی مشاهده نکردیم. دلیل این عدم ارتباط باید در مطالعات دیگر بررسی شود. این امکان وجود دارد که چندین دهه زندگی در موقعیت‌های ناپایدار و استرس‌زا نوعی انعطاف‌پذیری برای مهار اثر عوامل استرس‌زای جدید مانند تحریم‌ها ایجاد کرده باشد. علاوه بر این، ممکن است به دلیل رویکرد مدل‌سازی باشد که نمی‌تواند تمام تغییرات اپیدمیولوژیک را زمانی که عوامل خارجی مربوطه (مثلا تحریم‌ها) به عنوان داده‌های ورودی استفاده نمی‌شوند، تشخیص دهد. دلایل احتمالی دیگر باید در مطالعات آینده مورد توجه قرار گیرند.

نتیجه گیری

یافته‌های این تحقیق افزایش DALY خام (کاهش سال‌های زندگی به دلیل ناتوانی جسمی) و سهم آنها از بار بیماری برای اختلالات روانی را در سطح ملی و استانی نشان می‌دهد و این امر مستلزم توجه گروه‌های مختلف سیاست‌گذار است. این یافته‌ها خواستار بازنگری در سیاست‌های حمایتی اجتماعی و اقتصادی برای بهبود رفاه و برابری است که ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامت روان مردم ایران تاثیر بگذارد، همچنین سیاست‌های بخش سلامت با هدف دسترسی به خدمات بهداشت روان با کیفیت بالا و کارآمد باید تدوین شوند. نتایج این مطالعه راهبرد و اولویت‌های حوزه سلامت روان را در سطوح ملی و استانی روشن می‌کند. چنین شواهدی به‌ویژه برای کشوری با جمعیت جوان و چالش‌های شدید اقتصادی مهم است، زیرا تعیین اولویت با توجه به منابع کمیاب گامی حیاتی است.

بیشتر بخوانید:

• ۷ راهکار برای کاهش استرس در محیط کار
• راهکارهایی برای رسیدن به آرامش پس از طوفان