آینده مبهم امنیت غذایی در ایران

همشهری آنلاین – الهام مصدقی راد : براساس آمار جهانی ، سال 2005 مساحت زمین های کشاورزی در ایران با کاهش چشمگیری مواجه شد ؛ اتفاقی که به دلایل مختلف ، همچنان ادامه داشته و پابرجاست. پیش بینی ها نیز از افزایش این روند و کاهش سطح زیر کشت زمین‌های کشاورزی در آینده ایران سخن می‌گویند. فائو نیز گزارش می‌دهد که خاک ایران از نظر فرسایش و تغییر کاربری درشرایط قرمز دارد .کاهش منابع آب ، فرونشست ها و دست کاری های طبیعت ازجمله مهمترین دلایل کاسته شدن از ظرفیت سطح زیر کشت است که شدت یافتن آن پیامدهای جدی زیست محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی و امنیتی به دنبال دارد.

متخصصان معتقدند با توجه به افزایش جمعیت و میزان سطح زیر کشت ، نیازمند توجه جدی به خاک هستیم . جلوگیری از تغییر کاربری اراضی ، سازگاری با تغییر اقلیم ، ارتقا پوشش گیاهی و.. از جمله راهکارهای حفظ خاک و بهره مندی از خاکی سالم و حاصلخیز است . در چند دهه گذشته اما با بی توجهی به این عوامل و همچنین عدم اجرای آمایش سرزمین ، دچار آسیب های جبران ناپذیری در منابع طبیعی کشور شدیم ؛ آمار و گزارش های متعدد در یکی دو دهه قبل با محوریت « کاهش سطح زیر کشت » در حوزه های گوناگون کشاورزی ، موید همین موضوع است.

حمیدرضا درودیان ، استاد دانشگاه و متخصص اکولوژی کشاورزی : تغییر کاربری ،‌ دلیل اصلی کاهش زمین های کشاورزی است

تمایل به داشتن خانه دوم در نقاط گردشگری و روستایی و تمایل مردم برای حضور در خارج از شهرها یکی از دلایل تغییر کاربری اراضی کشاورزی به سمت ساخت و ساز مسکونی است و به جای آنکه بر روی فرهنگ گردشگری کار شود بر داشتن خانه دوم کار می‌شود. ارث و در نتیجه آن تقسیم اراضی کشاورزی یکی دیگر از دلایل کاهش اراضی زیر کشت است. با تقسیم زمین های کشاورزی میان وراث عملا کاربری بخشی از آنها تغییر می‌کند که البته قانونی نیست و باید ممانعت به عمل آید. تغییر کاربری به منظور احداث و توسعه شهرک های صنعتی وایجاد راه نیز از دیگر دلیل این مساله است اما اصلی ترین دلیل کاهش اراضی زیر کشت ، همان تغییر کاربری به نفع اراضی مسکونی است که دلیل اصلی آن ضعف بازار بورس و سرمایه است که تورم افزایش یافته و مردم برای حفظ سرمایه هایشان سراغ زمین می‌روند. یکی دیگر از مشکلات موجود ، از دست دادن اختیار عمل جهاد کشاورزی در طرح هادی است. بر اساس این طرح ، اختیار زمین هایی که قابلیت کشاورزی ندارند به دست بنیاد مسکن می‌افتد اما برخی با نفوذشان خواستار قرار گرفتن زمینهای کشاورزی شان در طرح هادی می‌شوند و سراغ تغییر کاربری می روند این درحالی است که زمین های فاقد خاک ، شرایط و امکانات مطلوب برای کشاورزی باید در این طرح قرار بگیرند. روند تغییر کاربری اراضی و کاهش اراضی زیر کشت تقریبا از 20 سال قبل آغاز شد و اگر به همین منوال پیش رود ،آینده تیره و تاری در انتظار کشاورزی خواهد بود و امنیت غذایی با تهدید مواجه می‌شود. مهمترین راهکار اجرایی برای جلوگیری از تغییر کاربری ، اجرای کاداستر است که طی آن کاربری زمین ها به صورت دقیق روی نقشه ها ثبت می‌شود. هنوز کماکان برخی روستاها نقشه های کاداسترشان باقی مانده که این ، عرصه را برای سودجویان فراهم کرده است. یکی دیگر از دلایل مهم در کاهش اراضی کشاورزی ، کمبود منابع آب در نقاط مرکزی ایران است. در نقاطی چون اصفهان ، یزد ، کرمان ، خراسان جنوبی ، خراسان رضوی ، قم و تهران بسیاری از زمینهای کشاورزی به دلیل کمبود آب رها شده و روستاها تخلیه شده اند. در شمال کشور هم که منابع آب وجود دارد ، حجوم خریداران و ویلاسازی ها موجب کاهش اراضی کشاورزی شده است. نگاه قانون گذار در این زمینه بسیار مهم است و در سال های قبل طبق مصوبه مجلس ، افراد حق مالکانه بر زمین داشته و اجازه تغییر در زمین را دارند این درحالی است که طبق اصل مالکیت در اسلام ، اگر کسی زمینی را آباد کرد ، مالک آن خواهد شد تا بتواند غذای بقیه را تامین کند نه آنکه مالک شود تا هر کاری تمایل داشت انجام دهد . این اراضی چشم اندازهای زیبای سرزمین نیز هستند که با تغییر کاربری تخریب خواهند شد اما درایران تخریب چشم انداز جرم انگاری نشده است .

1.5 میلیارد هکتار

مساحت اراضی قابل کشت دنیا

0.2 هکتار

سرانه زمین کشاورزی در دنیا

165 میلیون هکتار

وسعت ایران

79 میلیون هکتار

وسعت پوشش خاک درایران

18.5 میلیون هکتار

وسعت اراضی واقع در چرخه کشاورزی

0.18 هکتار

سرانه اراضی کشاورزی ایران

چالش های خاک در ایران :

تغییر کاربری اراضی

فرسایش

کاهش مواد آلی خاک

شوری

آلودگی

کارکردهای خاک سالم :

ذخیره آب

تصفیه آب

دخیره کربن وکاهش آلودگی هوا

کنترل پیامدهای تغییر اقلیم

تامین غذا

کاهش فقر

دلایل کاهش اراضی کشاورزی ‌:

تغییر کاربری به سمت مسکونی

تغییر کاربری به سمت صنعتی

توسعه راه ها

کمبود منابع آب

بیشتر بدانید :

در خرید زمین های کشاورزی، مراقب کلاهتان باشید | تغییر کاربری اراضی کشاورزی آزاد شد؟