حق بر محیط زیست سالم؛ قربانی بحران غزه
به گزارش ایسنا، «مجید اکبرپور» در یادداشتی با عنوان «حق بر محیط زیست سالم؛ قربانی بحران غزه» نوشت: حمله ۷ اکتبر حماس به مواضع رژیم صهیونیستی و در پی آن حملات گسترده زمینی و هوایی این رژیم به غزه، کلکسیونی از موارد نقض حقوق بشر از سوی این رژیم بوده است و هنوز هم ادامه دارد. ماحصل این حملات دیوانه‌وار، بحران انسانی بی‌سابقه در نوار غزه است که فروپاشی مراقبت‌های بهداشتی، کمبود غذا، آب سالم، دارو و سوخت و قطع برق و ارتباطات را در پی داشته است. این علاوه بر افزون بر ۵۳۰۰۰ کشته فلسطینی است که شامل بیش از ۱۷۰۰۰ کودک می‌شود.
یکی از حوزه‌های متاثر از این حملات، محیط زیست غزه بوده است که لطمات بسیار جبران‌ناپذیری بر آن وارد شده است. این رژیم دارای سوابق متعدد در بهره‌گیری از این رویکرد در مقابل دشمنانش است. به طور مثال در خصوص مسئله آب که یکی از حوزه‌های مهم زیست محیطی است، رژیم اشغالگر با اتخاذ اقدامات تهاجمی، منابع آبی کرانه باختری، ارتفاعات جولان و … را مورد بهره‌برداری قرار داده است تا از این طریق ساکنان اصلی این سرزمین‌ها را وادار به کوچ کند. این اقدامات نه تنها در سرزمین‌های اشغالی صورت می‌گیرد بلکه حتی کشورهای مجاور را هم شامل می‌شود.
در جنگ غزه نیز این رژیم از این حربه به عنوان یک سلاح موثر برای پیشبرد اهدافش استفاده کرده است. بمباران گسترده غزه در طول ماه‌های بعد از عملیات هفت اکتبر، باعث شده است تا منابع آبی و غذایی غزه به طور عمده تخریب شود. در حالی که عمده فعالیت و منابع غذایی در غزه از طریق صیادی و کشاورزی است، ورود حجم عظیمی از فاضلاب آلوده به دریای مدیترانه سبب شده است تا فعالیت‌های صیادی تحت تاثیر قرار گیرد و حجم صیادی و کیفیت صید آن‌ها به طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش یابد. از طرف دیگر برداشت از آب‌های زیرزمینی غزه توسط اسرائیل باعث شده است تا منابع آبی این منطقه هم به لحاظ حجم و هم به لحاظ کیفیت، افت محسوسی داشته باشد.
طبق گزارش یونیسف در سال ۲۰۱۹، کمتر از ۱۰ درصد مردم غزه به آب آشامیدنی سالم دسترسی داشتند و این آمار به طور قطع در مقطع کنونی بسیار کمتر است چرا که عملاً زیرساخت‌های آبی نابود شده است و محاصره نسبی جای خود را به محاصر کامل داده است. در حوزه کشاورزی نیز جنگ اخیر موجب تخریب حجم عظیمی از اراضی کشاورزی غزه شده است. در واقع هدف قرار دادن یک منطقه کوچک مانند غزه با ده‌ها هزار تن بمب، تنها به منظور از بین بردن امکان حیات در این گستره جغرافیایی است. رویکردی به نام زمین سوخته که به دنبال این است به صورت غیرمستقیم با آلودگی زیست محیطی و جلوگیری از دسترسی به منابع طبیعی و تحت تاثیر قرار دادن منابع آبی و غذایی، موجب کوچ فلسطینی‌ها از این غزه شود.
این امر در حالی است که اهمیت و جایگاه محیط زیست در حوزه حقوق بشر انکارناپذیر است؛ چرا که بدون تردید توجه به محیط زیست، پیش‌شرط تمتع از دیگر حقوق انسانی بوده و بدون در نظر گرفتن محیط زیست انسانی و طبیعی، دسترسی به دیگر حقوق بشر با مشکل مواجه خواهد شد. علاوه بر این حق بر محیط زیست سالم در گستره نسل سوم حقوق بشر، به عنوان مهم‌ترین بستر پیوند حقوق بشر با محیط زیست شناخته می‌شود. این ارتباط پیوسته حقوق بشر و محیط زیست با پیشتیبانی اسنادی همچون اعلامیه استکهلم ۱۹۷۲ و اعلامیه ریو ۱۹۹۵ همراه است که اعلام داشته‌اند هر انسانی، حق آمیخته با تکلیفی را به منظور استفاده از محیط زیست دارد و حمایت قانونی از حقوق بشر به گونه‌ای فزاینده، ابزاری در جهت نیل به حفاظت محیط زیست است.
این امر در ۲۸ جولای ۲۰۲۲ توسط مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان یک حق بشری به رسمیت شناخته شد. در جنگ غزه این حق به طور گسترده مورد نقض قرار گرفته است. این حق، خود در برگیرنده بسیاری از مصادیق حقوق بشری است که به طور جد نقض شده است. مهم‌ترین این حقوق شامل حق بر سلامت، حق دسترسی به آب آشامیدنی سالم و حق بر دسترسی به غذا است. این حقوق در اسناد متعدد بین‌المللی به صراحت مورد تاکید قرار گرفته است اما علیرغم این تکرار و صراحت، به شنیع‌ترین وضع ممکن از سوی رژیم صهیونیستی مورد نقض قرار گرفته است و امنیت غذایی و در نتیجه حق بر سلامت، و در مرتبه‌ای بالاتر حق بر محیط زیست سالم فلسطینی‌های ساکن غزه را به طور جدی مخدوش کرده است.
علاوه بر این، حقوق بشردوستانه نیز در باب حفاظت از محیط زیست به طور صریح موازینی را معین کرده است. از جمله جدیدترین اقدامات در این حوزه را می‌توان به تدوین اولین اصول و قواعد به عنوان پیش‌نویس در خصوص حفاظت از محیط زیست در مخاصمات مسلحانه اشاره کرد که توسط کمیسیون حقوق بین‌الملل در سال ۲۰۱۹ منتشر شد. علاوه بر این کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، رهنمودهای حفاظت از محیط زیست طبیعی در درگیری‌های مسلحانه را که در سال ۱۹۹۴ ارائه داده بود را در سال ۲۰۲۰ بروزرسانی کرد تا نگرشی تازه به مقررات بشردوستانه بین‌المللی برای حفاظت از محیط زیست در هنگام درگیری های مسلحانه ارایه کند.
در کنار این بروزرسانی‌ها، محیط زیست در حقوق بین‌الملل بشردوستانه به عنوان اموال غیرنظامی شناسایی شده است که از حمله مصون هستند و این مصونیت مطلق است مگر ضرورت‌های نظامی، حمله‌ای را توجیه کند. این مقوله که محیط زیست در کلیت آن به طور ذاتی غیرنظامی به حساب می‌آید، مورد توافق کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و کمیسیون حقوق بین‌الملل است. بر همین اساس در هنگام حمله نظامی باید اصول و قواعد حقوق بشردوستانه مانند تفکیک، ضرورت و احتیاط مورد توجه قرار گیرد تا صدمات ناشی از حملات نظامی به محیط زیست به حداقل ممکن برسد. رژیم صهیونیستی در جنگ غزه به طور کل معیارهای حقوق بشردوستانه را در خصوص محیط زیست نقض کرد و اصول سه‌گانه فوق‌الذکر را لحاظ نکرد.
این اقدامات به ۲ صورت مستقیم و غیرمستقیم صورت گرفت. از یک سو، رژیم صهیونیستی با تخریب و آلوده کردن منابع آب آشامیدنی و مزارع کشاورزی غزه به صورت مستقیم امنیت غذایی مردم غزه را با نقض حقوق بشردوستانه هدف قرار داده بود. از سوی دیگر برخی منابع مانند تاسیسات برق‌رسانی که بخشی از محیط زیست نیست ولی تخریب و جابه‌جایی یا مختل کردن آن‌ها آثار سویی بر محیط زیست خواهد گذاشت را هدف قرار می‌داد تا منجر به آسیب به کشاورزی یا سایر جنبه‌های محیط زیستی شود. این در حالی است که قاعده ۱۰ رهنمودهای حفاظت از محیط زیست طبیعی در درگیری‌های مسلحانه مصوب ۱۹۹۴ به طور صریح اذعان می‌دارد که «حمله، انهدام، حذف یا تبدیل کردن اموالی که برای بقای غیرنظامیان ضروری است، ممنوع است از جمله زمانی که این اشیاء بخشی از محیط زیست طبیعی باشند».
با توجه به نکات مطروحه، رژیم صهیونیستی در جنگ غزه با نقض مکرر موازین حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، به صورت بسیار گسترده محیط زیست انسانی و طبیعی غزه را مورد تهاجم قرار داده است. به همین سبب می‌طلبد دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همگام با نهادهای تخصصی در دستگاه‌های اجرایی نظیر ستاد حقوق بشر، وزارت دادگستری و معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری به طور جدی به ایجاد رویه و پیوستن به روندهای جهانی در خصوص محکومیت رژیم صهیونیستی با رویکردهای حقوق بشری و حقوق بشردوستانه بپردازند تا از این رهگذر، نقض جدی حقوق بشر از سوی این رژیم در غزه پایان یابد و مرتکبان را مجبور به پاسخگویی کند.
انتهای پیام
